Als je ooit -san, -sama, -kun en -chan hebt gehoord, dan weet je dat we in Japan mensen gewoon niet bij hun naam noemen! Anders zou je erg onbeleefd zijn. Inderdaad, om iemand aan te spreken of over iemand te praten, moet je Japanse achtervoegsels gebruiken. Om soepel door de Japanse samenleving te navigeren, moet u het belang van het juiste gebruik ervan beter begrijpen. Laten we de meest gebruikte eretitels zoals -san, -sama, -kun en -chan classificeren…

GEBRUIK VAN JAPANSE ERETITELS (BIJV. -SAN, -SAMA, -KUN EN -CHAN)

In Japan worden mensen meestal bij hun achternaam of patroniem genoemd in plaats van bij hun voornaam. Een Japanse eretitel is een achtervoegsel na de naam van de persoon zoals in “Satou (naam) san (eretitel)” om die persoon waarde te geven.

In geval van twijfel kunt u het beste het zekere voor het onzekere nemen en de achternaam van de persoon gebruiken. U zult dit achtervoegsel gebruiken om te verwijzen naar uw gesprekspartner of iemand anders in uw gesprek. Zoals u wellicht weet, hecht de Japanse samenleving veel belang aan hiërarchie, en een persoon met een hogere status kan afzien van de eretitel.

San, de meest voorkomende, kan worden vertaald als “mijnheer”, “mevrouw” en “mevrouw” en is geslachtsneutraal. U zult echter merken dat Japanse eretitels ingewikkelder zijn dan ze lijken en niet zo gemakkelijk kunnen worden vertaald.

A. JAPANSE ONDERSCHEIDINGEN OP DE WERKPLEK…

Pas op voor de Japanse werkomgeving! In traditionele Japanse bedrijven en werkplaatsen kunnen Japanse werknemers in plaats van met eretitels worden aangeduid met hun functietitel. In plaats van “Tanaka san” zou u “Tanaka shacho” zeggen om te verwijzen naar de president van uw bedrijf. Enkele onderscheidingen op de werkplek zijn:

• Manager (ぶちょう), buchō
• Sectiekop (かちょう), kachō
• CEO (かいちょう), kaichō
• Voorzitter van een bedrijf (しゃちょう), shachō

B. SAN (さん)

San is zeker de eerste eretitel die je leert als je Japans studeert of naar Japan gaat. Het gebruik van -san is zeer ruim: het achtervoegsel kan worden toegevoegd aan een persoonskenmerk en aan entiteiten zoals een bedrijf. Een bakker kan bijvoorbeeld worden aangeduid met “pan ya san” (letterlijk meneer de broodwinkel).

C. SAMA (さま)

Sama is de meer respectvolle versie van san die eerbied aangeeft, vooral gebruikt in de context van zaken en klantenrelaties. Dit komt omdat de impliciete superioriteit van de gast of klant zeer sterk is. Wanneer u een brief verstuurt, wordt de naam van de ontvanger gevolgd door de kanji “様”. Om een groep mensen of een publiek met respect aan te spreken, wordt de -sama gekoppeld aan de “mina” (iedereen). Deze titel maakt ook deel uit van verschillende reeksen zinnen zoals “ostukaresama” of “omachidou sama”. Je kunt gemakkelijk begrijpen waarom Japanse godheden “kami-sama” worden genoemd, en prinsessen “hime-sama”. Formeel Japans kan verwarrend en complex zijn,

D. KUN (くん)

Informele kun (君) is strikt voor jonge mannen of junioren, hoewel in een professionele context jonge vrouwen “kun” kunnen worden genoemd door hun supervisor. Nogmaals, u moet altijd rekening houden met de impliciete hiërarchie van een titel. -kun wordt gebruikt door een persoon van hogere status met betrekking tot een jongeman of kind. Vrienden kunnen elkaar ook kun noemen in een informele context en vrouwen kunnen het gebruiken om een man aan te spreken met wie ze erg close zijn.

E. CHAN (ちゃん)

Chan, de infantiele versie van san, verwijst naar kinderen en meisjes. De verandering van de “s”-klank naar “ch” wordt in het Japans als schattig (kawaii) beschouwd. Net als kun kunnen ook vrienden en geliefden elkaar met dit achtervoegsel aanspreken. Verrassend genoeg zijn er enkele vreemde en wonderlijke uitzonderingen op chan, want het kan gebruikt worden om een vertederende volwassene aan te duiden. Een van de bekendste voorbeelden is Arnold Schwarzenegger, genaamd Shuwa-chan. Leuk weetje! De -chan wordt ook vaak gebruikt om te verwijzen naar schattige dieren, vooral katten!

Een veel gemaakte fout bij het leren van Japans is om zichzelf aan te duiden met een eretitel. Gebruik nooit san of een ander Japans achtervoegsel om naar jezelf te verwijzen, tenzij je arrogant wilt overkomen! De enige uitzondering op de regel is chan: in een informele context verwijzen sommige mensen, vooral vrouwen, naar zichzelf met een kinderlijke derde persoon.

F. HET CONCEPT VAN DE 呼び捨て (YOBISUTE)

Yobisute (呼び捨て) is het laten vallen van het Japanse achtervoegsel bij het verwijzen naar iemand anders. Omdat het een zekere mate van intimiteit uitstraalt, is het belangrijk te kijken naar het Japanse concept van uchi-soto dat alle Japanse spraak beheerst.

UCHI

In het Japans betekent “uchi” “binnenkant”. Als begrip verwijst “uchi” naar alle mensen die je kent in een bepaalde sociale kring: je familie, je bedrijf, je club. Bijvoorbeeld, binnen de “uchi” kunnen familieleden de titel laten vallen.

SOTO

In het Japans betekent “soto” “buiten”. Als begrip verwijst “soto” naar alle mensen die geen deel uitmaken van je specifieke sociale kring. Bijvoorbeeld de werknemer van een ander bedrijf.

Japanse spraak verschilt afhankelijk van de sociale context van de persoon met wie je spreekt. Buitenlanders vinden het vaak moeilijk om de eervolle en diep complexe beleefdheid van de Japanse taal te begrijpen. Een belangrijke en eenvoudige regel is dat je tegen iemand van “uchi” niet op dezelfde manier zult spreken als tegen iemand van “soto”. Wat de eretitel betreft, zou de lastige gesprekscontext zijn wanneer uw gesprekspartner van “soto” is en u verwijst naar iemand van “uchi”:

• Je praat met een klant van je manager, Mr. Kaneki. In je kantoor noem je je baas meestal Kaneki. Maar in deze context laat je de eretitel vallen en gebruik je de werktitel: buchou no Kaneki. Als je het hebt over een collega, bijvoorbeeld Takezawa, gebruik je het woord collega in plaats van de eretitel san: douryou no Takezawa. Merk op dat in een dergelijke situatie de beroepstitel voorop moet staan en aan de naam moet worden toegevoegd met het deeltje “nee”.

ANDERE JAPANSE ACHTERVOEGSELS

Zijn er nog andere Japanse eretitels?

U zult wel geraden hebben dat er een lange lijst van eretitels is. De bekendste zijn ongetwijfeld -senpai, -kouhai en -sensei.

A. SENPAI (先輩、せんぱい)

Deze titel wordt gebruikt om te verwijzen naar de oudste persoon in een sociale kring zoals een school, club of werkplek. In een Japans bedrijf mag alleen een collega met meer ervaring senpai genoemd worden. Senpai kan ook alleen worden gebruikt, zonder aan de naam van de persoon vast te zitten.

B. KOUHAI (後輩、こうはい)

In tegenstelling tot de senpai, is de kouhai een junior. De kouhai gebruiken is wat lastiger dan de senpai. Je kunt je oudere gerust “Satou senpai” of senpai noemen, maar een junior heet met het achtervoegsel “kun” zoals in “Satou kun”.

C. SENSEI (先生、せんせい)

Een sensei is een autoriteit op wetenschappelijk of artistiek gebied. Net als bij “senpai” kun je de term “sensei” alleen gebruiken om te verwijzen naar een leraar, arts of kunstenaar. Op een Japanse school noem je je leraar “(achternaam)-sensei”.

D. HAKASE (博士、はかせ) ⚕️

Nogmaals, de Japanse taal houdt van complicaties: als de persoon veel academische expertise heeft, moet je hakase gebruiken. In het Engels zou dit vertaald kunnen worden als “professor”.

Er bestaan andere Japanse achtervoegsels, zoals -bou (坊) voor zeer jonge jongens en -shi (氏) dat meer exclusief wordt gebruikt bij het schrijven en vooral voor juridische en academische documenten. Historisch gezien werden samoerai en heren gerespecteerd met de titel “dono” gelezen als “tono” (殿), maar tegenwoordig kom je deze titel alleen nog tegen in officiële documenten en certificaten. Als je graag over de Japanse geschiedenis leert, heb je misschien ook “chichi ue” of “haha ue” gehoord om met groot respect 上 (ue) over iemands vader (chichi) of moeder (haha) te praten.

HOE ZIT HET MET BUITENLANDERS?

Heel vaak voelen buitenlanders zich verward en verrast als ze mensen elkaar bij hun voornaam horen aanspreken. Japanners voelen zich niet altijd op hun gemak bij het aanspreken van een buitenlander, maar ze kennen het verband tussen het gebruik van een voornaam in het buitenland. Wees niet verbaasd als -san wordt toegevoegd aan je voornaam in plaats van je achternaam. En wees niet beledigd als ze de “san” weglaten, want sommige Japanners proberen westerse manieren te respecteren.

Integendeel, het gebruik van de voornaam wordt door de Japanners als te vertrouwd beschouwd en zij zouden zich nogal ongemakkelijk voelen. Dat gezegd zijnde, hoe meer tijd je doorbrengt in Japan of rond Japanse mensen, hoe meer je zult begrijpen dat er uitzonderingen zijn, vooral bij Japanners die ervaring hebben met buitenlanders.

In een professionele context is het noodzakelijk om -keigo te gebruiken met senior collega’s.